Süni intellekt (AI) son illərdə sürətlə inkişaf edən texnologiyalardan biri kimi görünür. İnsan həyatının bir çox sahələrində aktiv rol oynamağa başlayan süni intellekt, xüsusilə avtomatlaşdırma, səhiyyə, təhsil və iş dünyasında inqilabi dəyişikliklərə səbəb olur. Bununla belə, süni intellektin bəşəriyyətə təsiri ilə bağlı müzakirələr davam edir: Süni intellekt insanları işlərindən uzaqlaşdıracaq, yoxsa yeni imkanlar yaradacaq?
Süni intellekt və insanlar arasında əməkdaşlıq.
Süni intellektin ən böyük gücü odur ki, o, insanlara məlumatların təhlili və qərar qəbul etmə proseslərində kömək edir. Məsələn, tibb sahəsində süni intellekt həkimlərin diaqnoz qoyma prosesini sürətləndirə və səhvləri minimuma endirə bilər. Təhsildə, fərdiləşdirilmiş təlim sistemləri ilə tələbələrin fərdi ehtiyacları üçün həllər təklif edə bilər.
Sağlamlıqda istifadə: IBM-in Watson sistemi milyonlarla tibbi məlumatı təhlil edir və həkimlərə diaqnoz və müalicə tövsiyələri verir.
Maliyyədə AI: Bank sənayesi dələduzluğun qarşısının alınması və risklərin idarə edilməsində süni intellektdən istifadə edir.
Süni intellektin yarada biləcəyi təhlükələr.
Süni intellektin ən çox müzakirə olunan aspektlərindən biri insanların işlərini itirmək qorxusudur. Xüsusilə rutin və təkrarlanan işləri süni intellekkt asanlıqla öhdəsinə götürə bilər. Bundan əlavə, etik məsələlər də gündəmdədir; məsələn, AI-nin qərar qəbul etmə proseslərində necə proqramlaşdırıldığı və bu qərarların cəmiyyətə təsiri.
İşsizliyin artması: Avtomatlaşdırmanın sürətlənməsi ilə bir çox sektorda insan əməyinə ehtiyac azala bilər. Məsələn, istehsal sektorunda robotlar əsasən insan əməyini əvəz edə bilər.
Etik Problemlər: Süni intellektin qərar qəbuletmə mexanizmlərində ayrı-seçkilik, gender və ya irqə əsaslanan qərəzlilik yarada biləcəyi ilə bağlı narahatlıqlar var.
Süni intellekt və bəşəriyyət arasında gələcək imkanlar.
Süni intellekt və insanlar birlikdə hansı gələcəyi paylaşacaqlar? Bəzi ekspertlər süni intellektin insanları əvəz edəcəyini proqnozlaşdırsalar da, bir çox tədqiqatçılar süni intellektin insanları tamamlayıcı rol oynayacağını iddia edirlər. Gələcəkdə süni intellektin insan zəkasıyla necə enerji yaradacağı ən vacib müzakirə mövzularından biri ola bilər.
Süni intellektlə insan bacarıqlarının inkişafı.
Süni intellekt insanların edə bilmədiyi mürəkkəb məlumat analizlərini həyata keçirsə də, insanlar yaradıcı düşüncə və problemlərin həllində də ixtisaslaşa bilərlər. Süni intellektlər hətta yaradıcı proseslərdə köməkçi ola bilər, lakin onun insan intellektini əvəz edəcəyi gözlənilmir.
Nəticə: Süni intellektt bəşəriyyət üçün böyük imkanlar yaratsa da, özü ilə müəyyən risklər də gətirir. Gələcəkdə süni intellektin insanlarla əlaqəsi texnologiyanın etik aspektləri və cəmiyyətə təsirləri ilə bağlı müzakirələrlə formalaşacaq. Düzgün rəhbərlik və nəzarətlə süni intellekt bəşəriyyət üçün tamamlayıcı qüvvə ola bilər; Ancaq nəzarətsiz inkişaf edərsə, bu texnologiya bəzi problemlər yarada bilər.
Süni intellektin ilk tətbiqləri 1950-ci illərdə başladı. Bu dövrdə süni intellektin əsasları qoyuldu və ilkin tədqiqatlar daha çox oyunlar və riyazi problemlər üzərində cəmləndi.
1951: Süni intellektin ilk tətbiqlərindən biri Christopher Strachey tərəfindən hazırlanmış dama oyunu proqramıdır. Strachey İngiltərənin Mançester Universitetində Ferranti Mark 1 kompüterində işləyirdi. Bu proqram sadə süni intellektdən istifadə edərək dama oynaya bilər.
1956: Dartmut konfransı müasir süni intellektin başlanğıcı hesab olunur. Con Makkarti, Marvin Minski, Klod Şennon və başqa alimlər burada süni intellektin əsas prinsiplərini müzakirə ediblər. Bu konfransla süni intellekt anlayışı daha geniş akademik mühitdə yayılmağa başladı.
1960-cı illər: Süni intellektlər ilkin nümunələrlə təbii dilin işlənməsi sahəsində istifadə olunmağa başladı. Məsələn, ELIZA adlı proqram istifadəçilərlə yazılı dialoq aparan sadə süni intellekt sistemi idi. Joseph Weizenbaum tərəfindən hazırlanmış ELIZA psixoterapevt rolunu oynayaraq istifadəçilərlə əsas dialoq qura bilər.