Qara dəlik deyilən elm fantastika filmlərində istifadə edilən sirli və qəribə bir hadisədir.
Xüsusilə, onlardan bəhs edən ən məşhur filmlər 1979-cu ilin “Qara dəlik”, 1997-ci ilin “Hadisə üfüqü” və 2014-cü ilin “Ulduzlararası” filmləridir. Beləliklə, bu kosmik nəhənglər haqqında nə bilirik? Qara dəliklər haqqında 8 maraqlı faktı təqdim edirik:
1) Qara dəliyi görə bilməzsiniz
Adından da göründüyü kimi, qara dəlik o qədər qaradır ki, onu görə bilməzsən. Bunun səbəbi qara dəliklərin inanılmaz dərəcədə güclü cazibə qüvvəsinə malik olmasıdır. Hətta işıq qara dəlikdən qaça bilməz. Qara dəliyi aşkar etməyin yolu onun ətrafında qəribəliklər axtarmaqdır. Məsələn, bir ulduz qara dəliyə çəkilməyə başlayarsa, o, böyük miqdarda rentgen şüaları yayacaq və biz bunu görəcəyik.
2) Süd Yolunda ən azı bir qara dəlik var
Yer qara dəliyə sürüklənə bilərmi? Süd Yolu Qalaktikamızda birdən çox qara dəlik aşkar edilib. Lakin bu qara dəliklərin əksəriyyəti qalaktikamızın ortasına daha yaxındır. Günəş sistemi qalaktikanın xarici hissəsində yerləşir. Ona görə də hələlik heç bir təhlükə yoxdur.
3) Super qara dəliklər ölən ulduzlar tərəfindən yaradılır
Günəş sisteminin ulduzu olan Günəş ömrü və yanacağı tükəndikdə “Ağ Cırtdan”a çevriləcək. Günəşdən qat-qat böyük olan ulduzlar ömürlərinin sonuna çatdıqda, onların böyük cazibə qüvvəsi onların öz üzərinə çökməsinə və qara dəliklərin yaranmasına səbəb olur.
4) Qara dəliklərin 3 ölçüsü var
NASA deyir ki, ən azı üç ölçüdə qara dəlik var. Ən kiçikləri atom ölçüsündən dağ hündürlüyünə qədər dəyişə bilər. İkinci kateqoriya Günəşdən 20 dəfə böyük olan ulduzların əmələ gətirdiyi qara dəliklərdən ibarətdir. Qalaktikamızda bunlardan bir neçəsi var. Ən böyük ölçü “superkütləvi qara dəlikdir” və bu, yalnız qalaktikanın mərkəzində əmələ gəlir.
5) Onların ətrafında qəribə hadisələr baş verir
Eynşteynin Nisbilik Nəzəriyyəsinə görə, qara dəliyə düşən insan üçün vaxt ona kənardan baxan insanla müqayisədə yavaşlayır və hətta hərəkətsiz dayanır. Bu, işıq sürətinə yaxınlaşdıqca zamanın təsirləndiyi nəzəriyyəsinə əsaslanır. Buna baxsaq, qara dəliklərin zaman və məkanı təhrif etdiyini deyə bilərik.
6) X-ray astronomiyasına qədər onlar haqqında bilmirdik
İlk qara dəlik 1960-cı illərdə tapıldı, lakin onun qara dəlik olduğu anlaşılmadı. Ancaq rentgen astronomiya texnologiyaları inkişaf etdikdə bunun Cygnus X-1 adlı qara dəlik olduğu müəyyən edildi. Bu, yalnız 1970-ci illərin əvvəllərində, biz rentgen skan edən peyklərlə qalaktikaya baxmağa başlayanda mümkün oldu.
7) Ən yaxın qara dəlik 1600 işıq ili uzaqlıqdadır (?)
Yerə ən yaxın qara dəliyin kod adı V4641 Sagitarii-dir və ilkin tapıntılara görə, onun 1600 işıq ili uzaqlıqda olduğu müəyyən edilib. Bu, insan üçün çox uzaq görünsə də, qalaktikanın böyüklüyü baxımından çox yaxındır. Lakin yeni araşdırmalar göstərir ki, V4641 Sagitarii əslində 20.000 işıq ili uzaqdadır.
8) Soxulcan dəliklərinin mövcudluğu hələ də məlum deyil
Elmi fantastika filmlərində və ədəbiyyatda ümumi mövzu qara dəliklərin kainatın digər hissələri ilə əlaqə quran “qurd dəlikləri” yaratmasıdır. Təəssüf ki, bu nəzəriyyəni sübut edəcək qara dəliklər haqqında hələ kifayət qədər məlumatımız yoxdur. Beləliklə, qara dəlikləri kainatda bir pilləkən kimi istifadə edə biləcəyimiz aydın deyil. Yaxşı olar ki, uzay gəminizin qara dəliyə çox yaxınlaşmasına imkan verməyin.Qara dəliklər nədir, biz onları niyə görə bilmirik və içəri girsək, başqa qalaktikaya səyahət edə bilərikmi?
