İnsan sağlığına müsbət təsir göstərən, gün ərzində iki və daha çox stəkan qara çayın ani ölüm riskinin qara çay içməyənlərə nisbətən 9 ilə 12 faiz arası aşağı olduğu bildirilib.
Urologiya və Fitoterapiya Mütəxəssisi Opr. Dr. Ömər Fatih Çelik ölkəmizdə qara çayın həddindən artıq çox istehlak edildiyini və xüsusilə qara çay içənlərin daha çox olduğunu xatırladıb. Çay içənlər çaylarını qurtumlayarkən həmişə “Çay çox içirəm, sağlamlığım üçün təhlükəlidirmi?” deyə fikirləşirlər. Çelik isə belə vurğulayır: “Çay dünyada ən çox istifadə edilən içkilər arasındadır. Çin və Yaponiya kimi yaşıl çayın məşhur olduğu yerlərdə aparılan araşdırmalarda, yaşıl çayın sağlamlığa faydalarını, xüsusilə yaşıl çay içənlərin ölüm nisbətinin aşağı olduğu göstərir.
Ölüm riski içməyənlərə görə daha aşağıdır.
“İçilən çay miqdarı ilə qəfil ölüm arasında əlaqə varmı?” sualına Çelik belə cavab verdi. “Tapıntılar göstərir ki, gündə iki və ya daha çox stəkan qara çay içənlərin qəfil ölüm riski içməyənlərə nisbətən 9-12 % daha az olub. Belə ki, Annals of Internal Medicine saytında dərc edilən araşdırmaya görə, ani ölüm təhlükəsi nisbətləri də içilən fincan sayına görə ifadə edilir. Məsələn: 1 stəkan üçün 0,95 %, 2-3 stəkan üçün 0,87 %, 4-5 stəkan üçün 0,88 %, 6-7 stəkan üçün 0,88 %, 8-9 stəkan üçün 0,91 %, 10 və daha çox stəkan üçün isə 0,89 % və s.
Bundan əlavə, bu araşdırmada çay içməyin ürək-damar xəstəlikləri və insult kimi xəstəlikləri də azaltdığı müəyyən edilib. Belə genişmiqyaslı araşdırmada insanlar qara çayın xərçəngə təsirini də düşünə bilərlər. Çünki məhdud sayda araşdırmalarda yaşıl çayın xərçəng xəstəliklərinin müalicəsində müsbət təsirləri olduğu məlumdur. Lakin, bu araşdırmada qara çay istifadəsi ilə xərçəng ölümləri arasında heç bir əlaqə tapılmadı. Bir əlaqənin niyə müşahidə edilə bilmədiyinə dair dəqiq bir cavab belə tapılmadı.
Qara çayın ani ölüm riskini azaltdığı ilə bağlı ciddi məlumatlar var.
İngiltərədə aparılan araşdırmada qara çay içənlərdə ani ölüm riskinin azaldığına dair məlumatların əldə edildiyini ifadə edən Çelik. “İngiltərədə təxminən yarım milyon insan üzərində aparılan bir araşdırma var.” deyə qeyd etdi. Bu risk fincan və ya stəkanların sayı artdıqca azalır, lakin müəyyən nöqtədən sonra bir səviyyəyə gəlir və o səviyyədən yuxarı qalxmır. Yəni 12-13 faizdən yuxarı qaldıra bilməzsinin. Bir qazan çay içib bu işi azaltmalıyıq fikri düzgün deyil. 10-12 stəkandan sonra ölüm riski getdikcə azalmayacaq.
Çay oksidləşdirici stresi və iltihabı azaldır.
Çayın oksidləşdirici stressi və iltihabı azaltdığını qeyd edən Çelik, “Çay istehlakı ilə bağlı ehtimal edilən təsir mexanizmi tərkibindəki polifenol və flavonoidlərdən, yəni katexinlərdən qaynaqlanır. Bu ikinci dərəcəli birləşmələr sayəsində çayın oksidləşdirici stressi və iltihabı azaltdığı bilinir. Bu, damar strukturlarında endotel funksiyasını yaxşılaşdıran tədqiqatlarla göstərilmişdir. Bu araşdırma, çay içmənin təqib dövründə birbaşa ölüm riskini azaltdığını qəti şəkildə sübut edə bilməz. Bununla belə, bu tapıntılar çay içənləri sakitləşdirir və qara çayın sağlam pəhrizin bir hissəsi ola biləcəyini göstərir. Bu tapıntılar çay içənlərə arxayınlıq verə bilsə də, nəticələr insanların çay içmə vərdişlərini dəyişməli və ya çay içənlərə çevrilməli olduğunu deməyə əsas vermir.
Çayın sağlamlığa təsiri daha çox tərkibində ikinci dərəcəli birləşmələr adlanan fitokimyəvi maddələrlə bağlıdır. Çayın istehsalı zamanı fermentasiya prosesi yaşıl çayla müqayisədə qara çayın tərkibindəki bioaktiv komponentlərin növü və miqdarında dəyişikliklər yaradır. Əslində çay katexinlərinin antioksidant fəaliyyəti ilə piylənmə, şəkərli diabet, ürək-damar xəstəlikləri və xərçəng kimi xəstəliklərin qarşısının alınmasına töhfə verdir. Bu komponentlərin nevroloji xəstəliklərə qarşı antiviral, antibakterial və qoruyucu təsirlərə malik olduğu bildirilir.