Mavi Balina” oyunu illər ərzində Azərbaycan və Türkiyə də daxil olmaqla bir çox ölkədə gündəmə gəlib.
Oyunçulardan 50 gündə 50 əmr yerinə yetirmələrinin istəndiyi oyunda “Gecənin ortasında oyan” və ya “Qorxu filmi izlə” kimi başlanğıcda zərərsiz görünən əmrlər verilir.
Ancaq əmrlər günü-gündən daha şiddətli olur və psixoloji təzyiqlərə məruz qalır.
BBC Trending müxbiri Ant Adeane- ə görə , Mavi Balina hekayəsi 22 noyabr 2015-ci ildə intihar edən Rina Palenkova ilə başlayıb.
Rusiyanın ən böyük sosial şəbəkələrindən biri olan “VKontakte”də söhbət otaqlarında günlərlə Rina Palenkovanın ölümündən danışılır.
Xüsusilə yeniyetməlik dövründə gənclərin istifadə etdiyi bu forumlarda bəzən depressiya, tənhalıq, intihar kimi mövzular gündəmə gəlirdi.
Bir-birinə dəhşət hekayələri danışmaq da adi bir vərdiş idi. Reallıq və fantastikanın qarışdığı bu qruplarda gənclər Rina haqqında qızğın müzakirələr aparırdılar. “Mavi balina” süjetini tədqiq edən Rusiya Xalq Təsərrüfatı və Dövlət İdarəçilik Akademiyasının elmi işçisi Daria Radçenko deyir: “İntiharın arxasındakı həqiqəti əslində heç kim bilmirdi”. Lakin Rinanın hekayəsi tezliklə daha iki gənc qızın intiharı ilə əlaqələndirildi.Ailələr Ailələr Ailələr qızlarının qalan onlayn hesablarına baxanda anlayıblar ki, hər iki qız eyni qrupun üzvləridir. Bu qruplara Rina Palenkovanın rəsmləri və intihar və mavi balinalarla bağlı məqalələri daxil idi.
Niyə mavi balinalar?
Oyunun niyə balinanın adından və vizual görüntülərindən istifadə etdiyinə dair çoxlu fikirlər irəli sürülüb. Bəzi jurnalistlərin fikrincə, balinalar özləri sahilə çıxıb ölə bildikləri üçün seçiliblər. Başqalarına görə, balina rus rok qrupu Lumen-ə istinadla istifadə edilmişdir. Forumlarda ən populyar şəkillərdən biri şəhər işıqlarının üstündə üzən tək balina şəkli idi. Bu, bu yaş qrupundakı gənclərin əhval-ruhiyyəsini tam olaraq əks etdirirdi: melanxolik və sürreal.
Necə yayıldı?
2016-cı ilin may ayına qədər mavi balina və intiharlarla bağlı fərziyyələr hələ Rusiya ictimaiyyətini narahat edəcək səviyyəyə çatmamışdı. Ta ki, Qalina Mürsəliyeva araşdırma xəbərləri ilə tanınan “Novaya qazeta” qəzetində bu məsələni gündəmə gətirənə qədər. Mürsəliyeva bəzi forumlarda müəyyən oyunlar oynanıldığını, bəzilərinin isə balina təsvirlərindən istifadə etdiyini yazıb. Mürsəliyeva öz hesabatında 2015-ci ilin noyabrından 2016-cı ilin aprelinə qədər 130-a yaxın uşağın bu şəkildə öldüyünü irəli sürüb. Xəbərin yayılmasından sonra bir çox ölkədə, o cümlədən ABŞ-da yeniyetmələrin intiharları “Mavi balina” oyunu ilə əlaqələndirilir. Lakin müstəqil rusdilli nəşr olan Meduza-nın araşdırmaçı jurnalisti Yevgeni Berqin sözlərinə görə, ilkin hesabatda 130 nəfərin öldüyü iddiası şişirdilmişdir.Məsələ burada mürəkkəbləşir.
Ekspertlərin fikirləri
Bəzi ekspertlər deyirlər ki, narahat olan valideynlər və jurnalistlər bu saytlara daxil olub, yalan xəbər hazırlamış ola bilərlər. Rusiya Dövlət Universitetinin folklorşünaslıq kafedrasının professoru Aleksandra Arxipovanın araşdırmasına görə, “Novaya qazeta”da xəbər dərc edilməmişdən əvvəl belə bir oyunun mövcud olduğunu söyləmək belə çətin idi. Arxipovanın fikrincə, forumlardakı “kuratorlar” “Novaya qazeta”da yazılanlara tam əməl etməyə çalışan kopyaçı uşaqlardan başqa bir şey deyil.
İddialara şübhə ilə yanaşanların fikrincə, Mavi Balina adlı oyunun əsası çox daha acınacaqlı və daha adi bir həqiqətdədir: Dünyada yeniyetmə intiharlarının ən yüksək olduğu ölkələrdən biri də intihar mövzusunun müzakirə olunduğu, mavi balinaların şəkillərinin paylaşıldığı saytlara çoxlu gəncin daxil olduğu Rusiyadır. Bunun arxasında kim dayanır?2016-cı ilin noyabrında Filip Budeykin adlı şəxs gəncləri intihara təhrik etməkdə ittiham edilərək həbs edilib. Budeykin günahını etiraf edib.”İnsanlar var və bioloji tullantılar var. Mən cəmiyyəti ikinci tipdən təmizləyirəm. Bəzən bunun səhv olduğunu düşünürəm, amma sonda bilirəm ki, mən düzgün iş görürəm”, – o, Rusiya mətbuatına açıqlamasında deyib.
O, oyunu 2013-cü ildə qurduğunu bildirib. Budeykin 2017-ci il mayın 10-da təqsirli bilinərək üç il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib.Bəs onda belə bir oyun yoxdursa, Filip
Budeykin niyə həbs edilib?
Dostların dediyinə görə, Budeykin bu forumlardan öz izləyicilərini toplamaq və musiqisini yaymaq üçün istifadə edib.Bu VKontakte-də ümumi bir təcrübədir. İstifadəçilər müxtəlif vasitələrlə izləyicilər qazanır və sonra öz məhsul və ya xidmətlərini bazara çıxarırlar.Budeykin ilk dəfə həbs olunanda 15 cinayətdə ittiham olunsa da, bir ay ərzində o, yalnız birində mühakimə olundu.
Mavi balina oyunundan Uşaqlarınızı necə qoruya bilərsiniz?
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Uşaq Fondu (UNICEF) 2017-ci ildə Mavi Balina oyunundan qorunmaq üçün tövsiyələr dərc edib.”Media xəbərlərində bu oyunun son intiharlarla əlaqəli olub-olmadığı açıq şəkildə sübut edilmir. Uşağınız, çox güman ki, bu mövzunu mediada sıx işıqlandırdığı üçün Mavi Balina oyunu ilə tanışdır” deyə UNICEF xəbərdarlıq edib. UNICEF-in valideynlərə tövsiyəsi: Mövzu ətrafında qeyri-müəyyənlik olduğundan, məlumatlı qalmaq və uşaqlarla məşğul olmaq vacibdir. Övladınız internetdə qeyri-etik davranış və ya zorakılığı təbliğ edən saytlara deyil, yaşına uyğun saytlara daxil olduğundan əmin olun.Uşağınızın ailə ilə paylaşdığı ümumi ərazidə kompüterdə internetə çıxışı olduğundan əmin olun.Uşağınızla daha tez-tez danışın. Onlayn dünyanı birlikdə araşdırın və uyğun onlayn davranış nümayiş etdirən fəaliyyətlərdə iştirak edin. Övladınızın istifadə etdiyi bütün elektron cihazlarda valideyn nəzarətinin aktiv olduğundan əmin olun. Onun ekran vaxtını və fəaliyyətlərini müşahidə edin. Övladınız üçün nümunə olun. Öz onlayn fəaliyyətlərinizdən xəbərdar olun.
Mavi balina oyunu haqqında digər valideynlərlə danışın
Onlarla hər hansı narahatlığınızı bölüşün. Uşaqlarınıza kömək etməyin ən yaxşı yolunu tapmağa çalışın.İnternetdə yayılan yeni trendlərdən xəbərdar olun. Uşağınızın davranışını diqqətlə izləyin. Əhvalın dəyişməsi, ünsiyyətin azalması, təhsil almaq üçün motivasiyanın olmaması və aşağı qiymətlər kimi gözlənilməz dəyişikliklərə qarşı diqqətli olun. Əgər belə dəyişiklikləri görsəniz, onların onlayn fəaliyyətini yaxından izləyin, məktəb rəsmiləri ilə danışın və ya psixoloqla məsləhətləşin.Əgər uşağınızın Mavi Balina oyunu oynadığını görsəniz, dərhal onun bütün elektron cihazlardan internetə çıxışını kəsin.Yerli polisinizə məlumat verin və bundan sonra hansı tədbirin görüləcəyi ilə bağlı onlardan məsləhət alın.
