Böyrək daşları nədir?
Böyrək daşları böyrəklərdə və ya sidik yollarında olan kristallardan ibarət sərt yataqlardır. Onlar minerallar və duzlardan ibarətdir. Böyrək litiazı və ya nefrolitiaz adlanan böyrək daşları bir böyrəkdə və ya hər iki böyrəkdə əmələ gələ bilər.
Böyrək daşları və onu ların əlamətləri hansılardır?
Böyrək daşları adətən sidik axarına, sidik yollarına daxil olduqda simptomlara səbəb olur. Böyrək daşlarının ümumi simptomlarına bel ağrısı, sidikdə qan, ürəkbulanma, qusma, hərarət və pis qoxu verən və ya buludlu görünən sidik daxildir.Böyrək daşı olan insanlarda görülən ümumi simptomlar aşağıdakılardır:Böyrəklərin olduğu nahiyədə, arxada, qabırğaların altında, qarnın aşağı hissəsində və qasıqda ağrılarİdrar edərkən yanma, ağrı və tez-tez sidiyə getmə ehtiyacıSidik rənginin və qoxusunun dəyişməsiBulantı və qusma baş verə bilər.Sidik ifrazının azalmasıMüxtəlif konsistensiyalı sidik axınıBöyrək daşları infeksiyaya səbəb olarsa, sidiyin rəngi bulanıq və qaranlıq olur. Qızdırma və titrəmə baş verə bilər.Böyrək daşı sidik yollarını bağlayırsa, insanlar gələcəkdə böyrək funksiyasını itirir və ikitərəfli olarsa, böyrək çatışmazlığı inkişaf edə bilər.
Böyrək daşlarına nə səbəb olur?
Böyrək daşlarının əmələ gəlməsində birdən çox faktor rol oynaya bilər. Çox az su içmək, şəkərli diabet, piylənmə, çox duz və ya şəkər olan qidalar yemək, böyrək və sidik yolları infeksiyaları, ailədə böyrək daşlarının olması və arıqlama əməliyyatları böyrək daşlarının ümumi səbəbləridir.
Böyrək daşlarına səbəb olan şərtlərə aşağıdakılar daxildir:
Yetərsiz maye qəbulu: Bədəndə kifayət qədər su olmaması böyrək daşlarının əmələ gəlməsində mühüm faktordur. Gün ərzində kifayət qədər su içməmək sidikdə ifraz olunan daş prekursorlarının konsentrasiyasını artırır və sidiyi turşulaşdıra bilər. Bu vəziyyətdə böyrək daşının əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər. İsti iqlimdə yaşayan və çox tərləyənlər də risk altındadır.
Cins: Məlumdur ki, böyrək daşları qadınlara nisbətən kişilərdə daha çox olur.
Genetika: Ailədə böyrək daşlarının olması, yəni genetik faktorlar böyrək daşının yaranmasına səbəb ola bilər.Daha əvvəl böyrək daşları olan insanlarda yenidən böyrək daşı əmələ gəlmə ehtimalı daha yüksəkdir. Xüsusilə 25 yaşından əvvəl böyrək daşı olan insanlarda təkrarlanan böyrək daşları görülə bilər.
Qidalanma da böyrək daşlarının əmələ gəlməsinə təsir göstərə bilər.
Zülal, natrium və ya şəkərlə zəngin bir pəhriz sizi böyrək daşlarına meylləndirə bilər. Yüksək protein və aşağı lif ehtiva edən bir pəhrizdən qaçınmaq lazımdır. Xüsusilə çox duzlu qida qəbulu böyrəklər tərəfindən atılan kalsiumun miqdarını artırır və böyrək daşı riskini xeyli artırır.
Həzm sistemi əməliyyatı keçirmiş insanlarda risk nisbəti arta bilər. Böyrək daşları artıq çəkili və obez insanlarda yarana bilər. Polikistik böyrək xəstəliyi və ya digər kistik böyrək xəstəlikləri olan insanlarda böyrək daşlarının əmələ gəlmə ehtimalı daha yüksəkdir. Yalnız bir böyrəyin olması böyrək daşlarının əmələ gəlməsi riskini artıra bilər. Sidikdə sistin, oksalat, sidik turşusu və ya kalsium səviyyəsinin artmasına səbəb olan pozğunluqlar böyrək daşı əmələ gəlməsi riskini artırır. Maye tutulmasını azaltmaq üçün istifadə edilən dərmanlar, kalsium əsaslı antasidlər, bəzi antibiotiklər və dərmanlar böyrək daşlarının əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər. Tez-tez sidik yollarının infeksiyaları , Crohn xəstəliyi, böyrək boru asidozu, hiperparatireoz, medullar süngər böyrək və Dent xəstəliyi böyrək daşlarının əmələ gəlməsi riskini artırır. D vitamini və kalsium əlavələrinin uzun müddət istifadəsi böyrək daşlarının əmələ gəlməsinə kömək edə bilər.
Böyrək daşları əmələ gəlməsinin qarşısını almaq üçün nə etmək lazımdır?
Böyrək daşlarının əmələ gəlməsinin səbəbləri müxtəlifdir. Xüsusilə pəhrizə uyğun olaraq alınacaq ehtiyat tədbirləri, əmələ gələn böyrək daşına görə dəyişir.
Gün ərzində kifayət qədər su istehlak etmək böyrək daşlarının əmələ gəlməsinin qarşısını almaq üçün ilk addımdır. Su istehlakı gündəlik sidik ifrazından çox olmalıdır. Lazım gələrsə, uroloq sidik ifrazının ölçülməsini tələb edə bilər. İsti, quru iqlimdə yaşayanlar və tez-tez idman edənlər daha çox su içməlidirlər. Aydın sidik rəngi kifayət qədər su istehlak edildiyinə işarə ola bilər.
Böyrək daşının növündən asılı olaraq uroloq və dietoloqa müraciət etməklə uyğun pəhriz təşkil edilə bilər. Pəhriz yaratarkən balanslaşdırılmış qidalanma qaydalarını unutmaq olmaz.
Gündəlik duz istehlakının azaldılması böyrək daşlarının əmələ gəlməsi ehtimalını azaldır və həmçinin bir çox xəstəliklərin, xüsusilə hipertoniya və ürək-damar xəstəliklərinin riskini azaldır. Böyrək daşının növündən asılı olaraq müxtəlif dərmanlar istifadə edilə bilər.
