Rənglər həyatı canlandırır, xüsusilə qidalar-a gəldikdə, narıncı kök, tünd qırmızı pomidor və ya torpaqdan bənövşəyi rəngdə çıxan tərəvəzlər yaxud budaqlardakı meyvələr vitamin və minerallar baxımından çox zəngindir. Bəs bu bənövşəyi tərəvəz və meyvələri xüsusilə sağlamlıq baxımından bu qədər xüsusi edən nədir?
Niyə bəzi qidalar bənövşəyi rəngdədir?
Təbiətdə bənövşəyi rəngdə olan çoxlu sayda qidalar var. Onlara bənövşəyi rəng verən antosiyanin adlı bir piqmentin olmasıdır. Bu piqment çoxlu rənglərin, xüsusən də qırmızı, bənövşəyi və mavinin mənbəyi olaraq görülür. Antosiyanin yarpaqlı bitkilərdən tropik meyvələrə qədər bir çox müxtəlif növ meyvə və tərəvəzlərdə tapıla bilər. Hətta bəzi yeməli çiçək növlərində də mövcuddur!
Bundan əlavə, bu qidalardakı antosiyanin ekoloji amillərdən – turşuluq, işıq və ya temperaturun dəyişməsindən asılı olaraq sabitliyini dəyişə bilər. Məsələn, turşuluğu az olan mühitlərdə qırmızı tonu alsa da, yüksək turşuluqlu mühitlərdə mavi rəngə çevrilə bilir.
Bənövşəyi rəngli bu qidalar əsrlər boyu dərman kimi qəbul edilmiş və müxtəlif reseptlərə daxil edilmişdir. Bəziləri, hətta bu gün də potensial sağlamlıq faydaları ilə insanları heyran etməyə davam edir.
Bənövşəyi qida boyası?
Bazarlar rəngarəng məhsullarla, o cümlədən bənövşəyi çeşidlərlə doludur. Ancaq bu qidaların bəziləri tərkibindəki qida boyalarına görə bir az əlavə rəngli görünür. Bənövşəyi rəngə gəldikdə, antosiyanin, boya istehsalında da istifadə edilə bilər. Antosiyanindən istehsal olunan bənövşəyi qida boyaları hazırda Avropa Birliyi ölkələrində, Avstraliya və Yeni Zelandiyada təsdiqlənir. ABŞ-da üzüm şirəsi və ya üzüm qabığı ümumiyyətlə qidaların bənövşəyi rəngini boyamaq üçün istifadə olunur.
Bənövşəyi meyvələr.
Bənövşəyi deyəndə bir az ekzotik səslənir. Ancaq ümumiyyətlə belə düşünməyin, çünki bənövşəyi qidalar təsəvvür etdiyinizdən daha çox qəbul olunur. Pəhrizinizə daha çox bənövşəyi qida əlavə etmək istəyirsinizsə, bu meyvələri ən yaxın ərzaq mağazasında axtarmağa başlaya bilərsiniz:
Böyürtkən;
Ərik;
Əncir;
Acai üzümü;
Əjdaha meyvəsi (Pitahaya);
Qara qarağat;
Qara ağcaqayın meyvəsi;
Qaragilə.
Bənövşəyi meyvələrlə desertlərinizi və içkilərinizi tamamilə yeni bir ölçüyə daşıya bilərsiniz.
Yoxlamağa dəyər bənövşəyi tərəvəzlər.
Bənövşəyi rəngli tərəvəzlər yalnız dadlı və qidalı deyil, həm də evdə bişirilən yeməklərinizi canlı edir və qonaqlarınızın iştahını açır. Bənövşəyi meyvələrdən bəzilərini tapmaq bir az çətin ola bilər. Buna görə də, orqanik ərzaq mağazaları kimi daha spesifik seçimləri sınayın.
Bənövşəyi kələm;
Bənövşəyi soğan;
Badımcan;
Bənövşəyi kök;
Bənövşəyi kartof;
Bənövşəyi şirin kartof;
Çuğundur;
Bənövşəyi gül kələm;
Bənövşəyi qulançar;
Bənövşəyi və ya mavi qarğıdalı;
Kolrabi;
Qırmızı kahı.
Bənövşəyi qidaları qəbul etmək sağlamlığa faydalıdır.
Bənövşəyi rəngə boyanmış konfetlər, şokoladlar, çipslər və s. kimi şeyləri çıxmaq şərti ilə təbiətcə bənövşəyi olan qidalar çoxsaylı sağlamlıq faydaları ilə süfrənin tacı olmalıdır. Araşdırmalara görə, xüsusilə yuxarıda adı çəkilən antosiyanin insan orqanizminə müsbət təsir göstərir.
Bir çox meyvə və tərəvəz kimi bənövşəyi qidalar da vitamin və minerallarla son dərəcə zəngindir. Məsələn, böyürtkəndə bol miqdarda A, C və K vitaminləri, fol turşusu, kalium və manqan var. Eynilə, bənövşəyi şirin kartof zəngin kalium və C vitaminlərinin mənbəyidir. Bənövşəyi gül kələm və bənövşəyi kələmdə zəngin lif tərkibi həzm sağlamlığı üçün əvəzolunmazdır.
Bundan əlavə, bənövşəyi qidalarda olan bu antosiyanin komponenti antioksidant olaraq qəbul edilir, yəni hüceyrələri zədələnmədən qorumaq vəzifəsini üzərinə götürür. Üstəlik, bənövşəyi qidaların yüksək yağlı pəhrizdə olan insanlara faydası olduğu düşünülür. Məsələn, son araşdırmaya görə, qırmızı/bənövşəyi qida istehlakı ilə aşağı çəki və yağ nisbəti arasında əlaqə var. Bununla belə, onların elmi baxımdan qəti şəkildə qəbul edilməsi üçün daha çox iş görülməlidir.
Xülasə, təbiətcə bənövşəyi rəngli qidaların insan orqanizminə müsbət təsir göstərdiyinə dair saysız-hesabsız iddialar var. Axı bir çox meyvə və tərəvəz kimi, onlar da qidalandırıcı mineralların son dərəcə zəngin qaynaqlarıdır.
Ancaq unutmayın ki, ərzaq mağazalarının rəflərindəki saysız-hesabsız bənövşəyi rəngə boyanmış lazımsız qidalar normal qidalanmanın bir hissəsi deyil.