Astronomik Payız: Günəşlə Yer arasındakı möhtəşəm tarazlıq
Astronomik payız — Yer və Günəş arasında tarazlığın bərqərar olduğu, gecə və gündüzün bərabərləşdiyi fəsil dövrüdür. Bu möhtəşəm hadisə həm təbiətin ritmini, həm də insanın daxili harmoniyasını simvolizə edir.
Payız təkcə saralmış yarpaqlar, sərin səhərlər və isti çaylar mövsümü deyil. Bu fəsil eyni zamanda Yer və Günəş arasında astronomik balansın ən dəqiq təzahürüdür. Astronomik payız, təqvimdə müəyyən bir tarixdən çox, Yerin Günəş ətrafında hərəkəti və Günəş şüalarının Yerə düşmə bucağı ilə müəyyən olunur. Bu hadisə həm təbiətin ritmini, həm də insanların həyat tərzini dəyişdirir.
🔭 Astronomik payız nə vaxt başlayır?
Astronomik payız hər il sentyabr ayında, təxminən 22 və ya 23-də baş verir. Bu tarixdə payız bərabərliyi (ekinoks) adlanan mühüm hadisə gerçəkləşir.Həmin gün gecə və gündüz demək olar ki, bərabər uzunluqdadır — təxminən 12 saat. Bu, Yerin Günəş ətrafında elə bir mövqedə yerləşməsi ilə əlaqədardır ki, Günəş şüaları ekvatora perpendikulyar düşür.
Bundan sonra isə Şimal yarımkürəsində gecələr uzanmağa, gündüzlər isə qısalmağa başlayır.
🌍 Yerin hərəkəti və payızın elmi səbəbi
Yer planetinin fırlanma oxu Günəşə nisbətən 23,5° bucaq altında əyilmiş vəziyyətdədir. Bu əyilmə olmasaydı, bizdə fəsillər yaranmazdı.Məhz bu meyillilik nəticəsində Yerin müxtəlif nöqtələri Günəş işığını fərqli bucaqlarla qəbul edir, nəticədə fəsillər dəyişir.
Sentyabr ekinoksundan sonra Yerin şimal yarımkürəsi Günəşdən bir qədər uzaq mövqeyə keçir, bu da temperaturun enməsi, günlərin qısalması və payızın başlanması ilə nəticələnir.
🌤️ Payız bərabərliyinin maraqlı faktları🌗
Qədim zamanlarda astronomik payız ilin başlanğıcı kimi qəbul edilirdi.
🕰 Bir çox qədim mədəniyyətlər bu günü işıq və qaranlığın balansı, yenilənmə və harmoniya simvolu kimi qeyd edirdi.
🏛 Misirlilər Nil daşqınlarının başlanğıcını bu tarixə bağlayırdı.
🌾 Avropada isə “Harvest Festival” (Məhsul bayramı) məhz payız bərabərliyi gününə təsadüf edirdi.
☀️ Astronomik payız ilə təqvim payızı arasında fərq
Əksər insanlar payızın 1 sentyabrda başladığını düşünür, lakin bu meteoroloji (təqvim) payızdır.
Meteoroloqlar fəsilləri hava şəraiti və orta temperatur göstəricilərinə əsasən müəyyən edir.
Astronomik payız isə Yerin Günəşlə olan mövqeyinə görə müəyyən edilir və hər il bir neçə gün fərqlə başlaya bilər.Məsələn, 2025-ci ildə astronomik payız 23 sentyabrda Bakı vaxtı ilə saat 10:19-da başlayacaq.
🌌 Astronomik payızda nələri müşahidə etmək olar?
Payız ayları həm də astronomiya həvəskarları üçün ən gözəl müşahidə dövrüdür.Bu fəsildə səma daha aydın olur, temperatur stabilləşir və ulduzların parlaqlığı artar.Sentyabr və oktyabr aylarında Andromeda qalaktikasını, Pegasus bürcünü, həmçinin Orion və Taurus bürclərinin yüksəlişini müşahidə etmək mümkündür.Əgər işıq çirklənməsindən uzaq bir yerdəsinizsə, payız gecələrində Süd Yolu öz bütün parlaqlığı ilə görünür.
🔥 Nəticə: Payız bərabərliyi — təbiətin balans dərsi
Payız bizə təkcə fəsil dəyişimini deyil, həm də balansın həyatdakı əhəmiyyətini xatırladır.Gecə ilə gündüz, istiliklə sərinlik, işıqla kölgə arasında yaranan bu təbii harmoniya Yerin sabit ritmini qoruyur.Bu fəsildə sanki təbiət nəfəs alır, insan ruhu da onunla birlikdə sakitləşir.
